JewishCom.be

Home / Gemeenschappen / De Israëlitische gemeenschap van Antwerpen Sjomre Hadas

Op het ogenblik dat ons land onafhankelijk wordt, kent Antwerpen al een aanzienlijke joodse gemeenschap. De behoefte aan een synagoge wordt rond die periode dan ook dringend.
Op 21 september 1832 wordt een eerste synagoge geopend aan de Paardenmarkt 83. Wanneer die te klein wordt, komt er in 1844 een tweede in de Pieter Potstraat.
Het is ook interessant om te vermelden dat een gebouwtje naast deze nieuwe synagoge als school fungeerde.
In de jaren na de onafhankelijkheid van België maakt de joodse gemeenschap in de metropool een flinke groei door. Bovendien vinden vanaf het einde van de 19de eeuw in Centraal - en Oost - Europa veel jodenvervolgingen plaats. Die vervolgingen, de pogroms, doen veel gelovigen op zoek gaan naar veiliger oorden.
Als grote havenstad is Antwerpen een veel gebruikte tussenstop op weg naar o.m. de Verenigde Staten.

Vele joden die eigenlijk op doorreis zijn, geraken om diverse redenen niet verder dan Antwerpen en vestigen zich in de havenstad.
Zo ontwikkelt zich de Israëlitische Gemeenschap van Antwerpen en ontstaat ook de gemeenschapsinfrastructuur die bij die groei hoort. De erkenning van de Israëlitische gemeenschap van Antwerpen Sjomre Hadas vindt plaats in 1876 (K.B. van 7 februari).
Al snel beantwoordt de synagoge in de PieterPotstraat door haar ligging en grootte niet langer aan de behoeften van de gelovigen. Er wordt onderzocht of een terrein kan worden aangekocht om daar een passender gebedshuis te bouwen.
Op 7 september 1893 opent de prachtige «Hollandse» synagoge in de Bouwmeestersstraat haar deuren.
Dit gebedshuis in oriëntaalse stijl is een waar meesterwerk. Het is gebouwd naar het ontwerp van de joodse architect Joseph Hertogs, die zich liet inspireren door eerdere projecten van architect Ernest Stordiau.
In 1912 verwerft de joodse gemeenschap een stuk grond op de hoek van de Van den Nestlei en de Oostenstraat voor de bouw van een tweede synagoge.
Deze synagoge wordt ontworpen door de joodse architect Joseph De Lange en ingewijd in 1929.
De Israëlitische gemeenschap Sjomre Hadas ontwikkelt een zeer dynamisch en intens gemeenschapsleven. In 1920 benoemt ze rabbijn Mosjee Avigdor Amiël, befaamd om zijn eruditie, tot haar geestelijke leider Een van zijn eerste initiatieven is de oprichting van een joodse dagschool voor de kinderen van zijn gemeenschap, de Tachkemonischool. Het uitstekende wereldlijke en joodse onderricht van deze school maakt haar tot een van de parels van de joodse gemeenschap in Antwerpen. De instelling wordt in de gehele joodse wereld tot voorbeeld gesteld vanwege de kwaliteit van haar onderwijs.
In 1928 koopt Sjomre Hadas een hectare grond in de kleine gemeente Putte aan de Nederlandse grens om als begraafplaats te dienen.
Van 1940 tot 1945 wordt de joodse gemeenschap van Antwerpen, zoals het gehele Europese jodendom, getroffen door de verschrikkingen van de Sjoa.
Nadat op 14 april 1941, Paasmaandag, een antisemitische film is vertoond, wordt de joodse wijk van Antwerpen in de buurt van het Centraal Station aangevallen door zo’n 200 sympathisanten van de bezetter. De aanvallers bestaan voor de grote meerderheid uit leden van de Vlaamse SS, de Zwarte Brigade en het VNV.
De troep trekt naar de synagogen in de Oostenstraat en slaat in het voorbijgaan de etalages van tientallen joodse winkels aan scherven. De synagogen in de Van den Nestlei en de Oostenstraat worden geplunderd.

Het meubilair wordt verwoest, de religieuze voorwerpen worden ontheiligd en de twee synagogen worden in brand gestoken, samen met de woning van een rabbijn. Deze gebeurtenis staat bekend als de «minipogrom van Antwerpen».
Ook de deportaties gaan niet aan de joodse gemeenschap van Antwerpen voorbij. Tijdens de razzia’s van augustus en september 1942 worden duizenden van de joodse gemeenschap weggevoerd naar de vernietigingskampen.
De overlevenden van de «Endlösung», zoals de nazi’s de massamoord op de Joden noemden, zetten zich na de oorlog in om de verwoeste joodse instellingen te doen herleven.
Zo komt de joodse gemeenschap in Antwerpen na de Sjoa stukje bij beetje terug tot leven.
In 1954 wordt de hernieuwde synagoge aan de Van den Nestlei opnieuw geopend. Voortaan draagt deze synagoge de naam van een van haar mildste schenkers, Romi Goldmuntz.
De Tachkemonischool wordt het Tachkemoni-atheneum en telt vandaag ruim 800 leerlingen in basis- en secundair onderwijs.
De gemeente Sjomre Hadas verzorgt voor haar leden de volledige infrastructuur nodig om een religieus joods leven te leiden: synagogen, leerhuizen, rabbijnen en officiërende bedienaars, Beet Dien (rabbijnse rechtbank), mohaliem, die besnijdenissen uitvoeren, kasjroet, rituele slachters, huwelijken, bar - en bat - mitswa-onderricht (als voorbereiding op de religieuze meerderjarigheid van jongens en meisjes), sociale werken, mikwa (ritueel bad), begrafenisonderneming en begraafplaatsen.
Sinds de jaren 1950 heeft de joodse gemeenschap van Antwerpen haar oude trots hervonden. Dit is te danken aan de dagdagelijkse investering van haar leden, die hierdoor meer dan ooit blijk geven van een toewijding, die deze levenskrachtige gemeenschap altijd heeft gekenmerkt.