Aarlen, stad met een Gallo-Romeins verleden, heeft een erg oude joodse gemeenschap. Er bestaan aanwijzingen dat er in de 12de eeuw al joden in Aarlen woonden. De stad kan daarnaast bogen op de oudste synagoge van België (K.B. van 16 december 1863). Aarlen is dus een historische locatie voor wie geïnteresseerd is in de betrekkingen tussen de joodse gemeenschap en de autoriteiten van ons land. De synagoge is ontworpen door architect Albert Jamot en werd op 22 september 1865 in gebruik genomen. Op dat ogenblik stonden er 149 Israëlieten ingeschreven in de boeken van de gemeenschap. Dat was bijna 2% van de bevolking van de stad. De meeste joodse inwoners van Aarlen zijn afkomstig uit het noordoosten van Frankrijk (Elzas-Lotharingen) en oefenen voornamelijk het beroep van paarden- en veehandelaars uit.
De geschiedenis van de joodse gemeenschap van Aarlen telt een aantal kleurrijke figuren. Zo is er journalist Camille Cerf, die later zakenman werd. Hij bracht het tot bestuurder van de bedrijven Pathé Nathan en Lumière en was een groot weldoener van de stad Aarlen.
Verder zijn er de voorzanger Abraham Oungre, die van 1868 tot 1910 de geestelijke vieringen leidde, en zijn zoon Louis, die later algemeen directeur werd van een van de grootste liefdadigheidsinstellingen ter wereld.
De Israëlitische gemeenschap van Aarlen bestaat de facto sinds 1834, maar de officiële erkenning komt er pas heel wat later, via het K.B. van 7 februari 1876.
In het begin telt de gemeenschap slechts 20 leden, maar in 1888 is dat cijfer gestegen tot 216. Dat aantal blijft vrijwel ongewijzigd tot 1940. Na de oorlog telt de gemeenschap nog een honderdtal leden.
Helaas is dit aantal sindsdien gestaag afgenomen. Op dit moment bestaat de gemeenschap uit zo’n veertig personen, leden van over de grens (Longwy en het Groothertogdom Luxemburg) meegerekend. De synagoge is gelegen in de gelijknamige straat (Rue de la Synagogue) en was een van de eerste grote neoromaanse gebouwen in Aarlen. Ze is onlangs gerenoveerd. Ondanks het kleine aantal leden worden nog elke sjabbat (zaterdag) en op alle joodse feestdagen vieringen gehouden.
Een ander interessant feit: de joodse begraafplaats van Aarlen is de oudste van België en de enige in het zuiden van het land. Samen met de begraafplaats aan de Dieweg in Ukkel is dit de enige begraafplaats waar nog graven van vóór 1900 te vinden zijn. Vanuit iconografisch oogpunt bevat de begraafplaats veel interessante grafmonumenten. Daarnaast heeft Aarlen een tweede joodse begraafplaats, waar zich een monument bevindt voor de joodse slachtoffers van het nazisme.