Dames en heren,

Letterlijk een maand geleden stond John Aguilar op zijn hoede te kijken naar een groep mannen die op een paar tiental meter van hem af stond. Ze waren gewapend met semi-automatische geweren. Zelfs met maar één van die geweren kun je in een halve minuut tientallen mensen neermaaien. Aguilar is een 30 jarige, robuuste man die bij de Amerikaanse marine heeft gezeten. Het huis waar hij voor staat - hij staat letterlijk tussen het huis en de groep gewapende mannen - wordt door sommige mensen ook de Sjoele genoemd - naar het Duitse Schule. Of een huis van God. Het is niet Aguilar’s God, maar hij staat er toch. Hij vond het zijn morele plicht om er te staan tijdens de gebedsdiensten van vrijdag en zaterdag

Tientallen mensen wandelen door de straten, naast de tempel, en ze roepen - het spijt me het hier te moeten herhalen -  “Sieg Heil”, “Blood and soil” en “You will not replace us!” terwijl ze met swastikavlaggen zwaaien. Het is vrijdag 11 augustus en we zijn in Charlottesville, Virginia.

Op de site van een extreem-rechtse groep werd aangekondigd dat de synagoge in de fik moest gestoken worden. Voorzitter Alan Zimmerman en de lokale rabbi hadden al de voorzorg genomen om de Thorah’s en een aandenken van de Holocaust uit de tempel weg te halen. Ze hebben - logischerwijs - om politiebescherming gevraagd. Geen heel bataljon maar een paar mensen. Dat werd geweigerd. Ik herhaal: het werd geweigerd. Ze huurden dan maar een soort lijfwacht in. En die staat voor de ingang. Naast John Aguilar. Het is 11 augustus, in het jaar 2017.

En période non suspecte (in tempore non suspecto), les gens se demandent parfois comment Dossin, comment Dachau, comment Auschwitz, comment l’Holocauste ont pu exister. Comment a-t-on pu aller aussi loin dans la monstruosité. Cette question est certainement inutile, surtout après Charlottesville. La réponse, c’est que derrière la haine, il y a un agenda. Un programme qui prévoit qu’un groupe de personnes - même en temps de paix - puisse cultiver des frustrations et s’entendre les uns avec les autres pour charger une population particulière de tous les péchés du monde. Un programme qui prévoit qu’il faut chercher et trouver un bouc émissaire et que la violence pour beaucoup d’entre eux est une option évidente. Le fait qu’ils soient armés pour une manifestation et que cela se termine avec des effusions de sang, ce n’est pas un simple concours de circonstances, c’est véritablement le but qu’ils recherchent.

De Amerikaanse bescherming van vrije meningsuiting is zeer groot. Zij is in Europa een stuk minder groot. Ik heb er geen enkel probleem mee te zeggen dat ik ons systeem verkies. We leven in een vernetwerkte maatschappij waar een paar geruchten, waar griezelige fotomontages enorme angst en haat kan opwekken. Ik geef een paar voorbeelden: het beeld van tientallen leerlingen die voorover gebogen zitten in een rampoefening in de gangen van een klas werd gebruikt als een zogezegd bewijs van de totale islamisering van westerse scholen. George Soros, de miljardair achter de Open Society Foundation, wordt er van beschuldigd een SS officier te zijn die joden opjaagde terwijl hij maar 9 jaar oud was toen Wereldoorlog II uitbrak. Hillary Clinton werd vorig jaar in een campagnefilmpje afgebeeld met Davidssterren, want ze vertegenwoordigde zogezegd het grote kapitaal dat constant de kleine man de duvel aandeed, gevolgd door de ene waanzinnige complottheorie na de andere. Politici die fake news de wereld injagen voor de likes spelen met vuur. Charlottesville is geen éénmalig event.

De Anti Defamation League berekende in de VS dat het aantal antisemitische incidenten in 2016 met meer dan één derde gestegen was en dat het tijdens het eerste kwartaal van 2017 zelfs met 86 procent gestegen was. In een enquête zei een meerderheid van de Amerikanen dat ze bezorgd waren over geweld in de VS tegenover joden en 76% zei zich zorgen te maken over geweld tegenover moslims. Tachtig procent van de Amerikanen vond dat de overheid een rol moest spelen tegen antisemitisme (tegenover 70 procent in 2014).

Ik denk soms dat fysieke afstand in digitale tijden sterker werkt.

Il n’y avait pas de camps de concentration pour les juifs aux États-Unis. Par contre, pour ici, je suis persuadée que la présence de certains bâtiments interpellent plus fortement notre conscience par rapport à des faits, à une triste réalité que nous ne pouvons pas ignorer bien entendu. En ce sens, je suis heureuse et triste à la fois que nous soyons ici ensemble dans cette caserne de Dossin pour ce mémorial. Triste en raison de la manière et du but pour lesquels ces bâtiments ont été utilisés. Et en même temps heureuse que ces bâtiments sont toujours là pour nous rappeler en permanence ce message : JAMAIS. NON VRAIMENT PLUS JAMAIS ÇA. Comme un ancien prisonnier de ce camp, Felix Nussbaum qui a dit un jour: « Quand je mourrai, ne laissez pas mes œuvres mourir avec moi. Montrez-les aux gens ».

Le danger commence à apparaître parce qu’il y a de moins en moins de survivants des guerres mondiales et que nous ne nous rendons plus suffisamment compte de l’ampleur qu’a pu prendre la persécution à l’encontre des Juifs.

La Première Guerre mondiale est déjà si éloignée que nous avons littéralement perdu notre lien physique avec ceux qui ont connu celle qu’on a appelé la « Grande Guerre ». Il y a six ans, le Britannique Claude Stanley Choules est mort à l’âge de 110 ans; Il était le dernier soldat vivant de la Première Guerre mondiale. De tous les soldats américains de la Seconde Guerre mondiale, il y a encore 0,03 pour cent qui sont en vie. L’histoire peut devenir un oubli implacable. Mais c’est à nous de faire en sorte de ne pas en arriver là. Et à ce propos, la Fondation Dossin joue un rôle non négligeable. Depuis de nombreuses années, elle effectue un travail d’apothicaire. Elle rassemble des données historiques, elle les vérifie et puis les met en confrontation avec nos concitoyens.

Ik denk dat uw werk alleen maar belangrijker geworden is met de jaren. Zeker in deze tijden. Ook bij ons, ziet Unia een ernstige stijging van antisemitisme: via het internet is het aantal zelfs verviervoudigd over tien jaar. Ook voor negationisme zien we een heel ernstige stijging van 6 gevallen in 2005 tot 22 in 2016.

En ook in academische kringen moeten we blijven de puntjes op de i zetten. Ik ben geen historica maar we moeten heel voorzichtig zijn met historische vergelijkingen en analyses. Het is eerlijk gezegd heel gevaarlijk als je zinnen begint te construeren waarin de woorden ‘nazi’s’, ‘discretie’ en ’schroom’ vallen. Er was geen discretie bij de Kristallnacht. Er was geen schroom in de operatiezalen van  dokter Mengele. Er was geen discretie aan de razzia’s die ook hier in ons land, ook in onze grootsteden - soms met veel medewerking, soms met tegenwerking, maar helaas al te vaak met dezelfde dodelijke eindresultaten - georganiseerd werden. De woorden ’schroom’ en ‘discretie’ doen veel te veel tekort aan de jarenlange haatcampagne die over heel ons continent gezaaid werd en die tot de gruwelijke Endlösung hebben geleid. Want antisemitisme was geen geïsoleerd Duits fenomeen. Het was ook geen uitvinding van de nazi’s. Je kon het terugvinden van Frankrijk tot Polen, van arme arbeiders tot de Henry Ford’s van deze wereld.

The Times schreef letterlijk, na de Kristallnacht: “No foreign propagandist bent upon blackening Germany before the world could outdo the tale of burnings and beatings, of blackguardly assaults on defenseless and innocent people, which disgraced that country yesterday.” (”Geen enkele buitenlandse propagandist die Duitsland zwart zou willen maken tegenover de wereld, zou dit verhaal van brandstichting en geweld, van aanvallen op onschuldige en weerloze mensen kunnen overtreffen.”)

Ik geef toe dat ik hier een donkere schets van de wereld geef. Toch is het noodzakelijk dat we de ernst van de situatie durven inschatten: van de antisemitische echokamers bij Breitbart, tot de exemplaren van Mein Kampf die in Cairo als zoete broodjes verkocht worden, van de stijging van negationisme bij ons  tot de ongure antisemitische boodschappen die we regelmatig in het oosten van Europa terug zien.

Maar ik put hoop uit de John Aguilar’s van deze wereld. Vroeger heetten ze  Youra Livchitz, Robert Maistriau & Jean Franklemon (drie verzetsstrijders die een trein uit Dossin hebben tegengehouden en honderden mensen hebben bevrijd). Het zijn mensen die zich deel voelen van een gemeenschap, solidariteit voelen en solidariteit uitdragen. Ik denk dat we meer solidair zijn geworden en dat we de mechanismen om mensen uit te sluiten en te brandmerken sneller kunnen blussen - ondanks de kerosine van de sociale media. Dat we durven zien, dat we durven erkennen dat er meer is dat ons bindt dan dat ons scheidt. De overheid moet die solidariteit nog veel meer koesteren en aanmoedigen.

“Het is de eerste keer dat ik met een joodse jongen voetbal speel; maar hij ziet er net hetzelfde uit als ik!” Dat zei de 12-jarige Abdel me, toen we samen met Together For Peace een interreligieus voetbaltornooi organiseerden waar ook klasbakken Ilyas  Touba  (19) en de Brusselse AA Gent-speler Alexis Scholl (20) hun voetbalkunsten toonde.

Depuis pas mal d’années, je suis frappée par le fait qu’il y a tellement de distance entre les différents jeunes bruxellois. Et comme on le sait, l’inconnu fait peur. Seulement 13% des Belgo-turcs bruxellois ou et 22% des jeunes Belgo-Marocains de Bruxelles se disent prêts à se lier d’amitié avec jeunes juifs. De plus, environ 30% de jeunes bruxellois se montrent d’accord avec des thèses antisémites. Peu importe d’où viennent ces idées: la relation tendue entre Israël et la Palestine, une interprétation théologique déformée qui perpétue les préjugés, un manque d’épanouissement personnel positif (comme Marc Elchardus l’a écrit : plus on a une image négative de soi, plus il y a de risque d’être antisémite) , les causes sont multiples mais nous devons ABSOLUMENT les attaquer à la racine.

Pour lutter contre le racisme, l’antisémitisme et la discrimination, vous pouvez distinguer deux façons. Vous avez la voie légale - nous avons, par exemple, renforcé notre ordonnance anti-discrimination en Région bruxelloise - avec un désormais arsenal juridique efficace pour les victimes. Mais le problème c’est que c’est voie ne renforce pas toujours la compréhension mutuelle. Il n’y a pas de véritable rencontre. Comme Levinas l’a écrivait: « Voir le visage, c’est parler du monde. Parler, c’est rendre le monde commun. »

Afin de rendre ce monde commun à toutes et tous, de stimuler le vivre-ensemble, nous investissons également dans des initiatives qui alimentent la solidarité dans une société super-diversifiée.

Om die wereld gemeenschappelijk te maken, om het samen-leven te stimuleren, investeren we ook in initiatieven die voeding vormen voor solidariteit in een superdiverse samenleving.

In 2014 zijn we al een interreligieuze dialoog gestart om de verhoudingen tussen moslims, joden, katholieken, orthodoxen en vrijzinnigen te verbeteren en de wederzijdse kennis te verhogen. In onze stad leven we nog te vaak naast elkaar in plaats van met elkaar. In het interreligieus magazine Glimp konden de  verschillende religies maar ook de vrijzinnige verenigingen zich zelf voorstellen en de reacties waren, na duizenden downloads, zeer positief.  Met Axcent lanceerden we samen de dvd ‘Ik levensbeschouw jou’ waar jongeren samen - soms confronterend, soms aftastend maar altijd respectvol - het gesprek aangingen over hun religie, hun ideeën, hun gewoontes en rituelen.

Ik huiver nog steeds als ik denk aan de getuigenis in onze Glimp van een jonge Brusselse jood die in onze straten wordt uitgescholden. Dat kan niet. Onze inleefreis naar Israël en Palestina met de Imelda-school opende veel ogen. Er waren jonge moslims die zeiden: “ik ga tegen mijn vrienden zeggen dat joden ook gewoon maar mensen zijn.” Ook deze Dossin-kazerne en het kamp van Auschwitz willen we graag nog bezoeken met een diverse groep leerlingen.

Want je kunt het gat in de haag dat haatpredikers hebben achtergelaten, niet doen dichtgroeien door nog meer te knippen, je moet water geven aan de planten. Of zoals rabbi Jonathan Sacks schreef in zijn boek Future Tense: “Jews cannot fight antisemitism alone. The victim cannot cure the crime. The hated cannot cure the hate. It would be the greatest mistake for Jews to believe that they can fight it alone. The only people who can successfully combat antisemitism are those active in the cultures that harbour it.”

Dat geldt ook voor andere bevolkingsgroepen die dreigen het slachtoffer te worden van een zondebokcampagne.

Het maakt een verenigde en gemeenschappelijke strijd alleen maar belangrijker. Tegen fake news, tegen intolerantie, tegen de onverschilligheid. En voor solidariteit, voor het gesprek en voor het appel van de ander.

(Ik dank u)