BMB 22 april 2018

Geachte heer Burgemeester,

Geachte heer vertegenwoordiger van de Ambassade van de Staat Israël,

Dames en Heren van het Schepencollege en van de Gemeenteraad van Boortmeerbeek,

Geachte tegenwoordige en voormalige leden van de organisatie van deze jaarlijkse plechtigheid in Boortmeerbeek,

Geachte voormalige verzetsstrijders, oud-gedeporteerden, en ondergedoken kinderen,

Dames en Heren,

Beste Jongens en Meisjes,

Beste Trouwe Vrienden,

Vóór de bewuste foto’s van de drie jonge helden Yura Livschitz, Jean Franklemon en Robert Maistriau, die hier, precies op 3 dagen na, vijfenzeventig jaar geleden, hun heldendaad hebben uitgevoerd, gedenken wij hier vandaag allen samen, voor de vijfentwintigste maal dit unieke feit in de annalen van W.O. II : een transport van Joodse gedeporteerden aanvallen en tot stilstand brengen en zodoende het leven redden van een aantal mensen die door de nazi’s tot een afschuwelijke dood waren veroordeeld.

Welke misdaad hadden die mensen gepleegd om, volgens de nazi-ideologie, de doodstraf te verdienen ? Antwoord: gewoon geboren te worden in een Joodse familie.

Zoals eenieder onder ons het zeker weet, schatten de historici het aantal Joodse levens die door de nazi’s werden vernietigd op zes miljoen, waaronder anderhalf miljoen kinderen.

Alleen wat ons land betreft, zijn het er 25.259 die gedeporteerd werden vanuit de Dossinkazerne te Mechelen, waarvan slechts 1.223 (dus 4,84 %) het overleefd hebben + dan nog ook 5.908 Joden van België die vanuit Frankrijk gedeporteerd werden en waarvan slechts 315 (dus 5,33 %) levend terugkeerden.

Hoe kan men tot het besef komen van de concrete betekenis van al deze statistische, doch uiterst tragische cijfers ?

Laten we ze daarvoor even met de Vlaamse bevolking vergelijken

Het volledige Vlaamse inwonersaantal van het Vlaams Gewest was, in 1930 : ca. 4.191.000 en in 1947 : ca. 4.608.000. Het gemiddelde was dus : 4.399.500.

M.a.w. : het totale aantal Joodse slachtoffers van de Sjoa was het totale aantal levende Vlamingen van die periode, nog vermeerderd met 36,38 % !

Op deze wijze kan men de omvang van de tragedie van het Joodse volk misschien wel beter inschatten… Niet elke slachtoffer gedurende de nazi-bezetting was Joods - natuurlijk niet - maar elke Jood was, op de ene of de andere wijze, een slachtoffer.

En wanneer men met grotere nauwkeurigheid in staat is om zich te realiseren hetgeen een groep slachtoffers ondergaan heeft, dan begrijpt men waarschijnlijk beter de omvang van de tragedie die deze groep heeft moeten beleven.

Het thema dat de organisatoren van deze plechtigheid dit jaar hebben gekozen luidt :

“Onschuldige getuigen” , de kinderen van…

In het eerste gedeelte van de Bijbel, de Pentateuch, de Hebreeuwse Thora, vindt men een veelzeggend vers, ik citeer even Deuteronomium 32, 7 :

“Denk aan de tijden van weleer

Verdiep u in het verleden, generatie na generatie

Vraag uw vader ernaar, hij zal het vertellen

Vraag uw oudsten en zij zullen verhalen”

De tekst richt zich hier dus tot de jeugd, die uitgenodigd wordt zich tot ouders, grootouders, eventueel zelfs overgrootouders te richten om hen te verzoeken uitvoerig verslag uit te brengen over het verleden. Het verwachte resultaat hiervan is de fakkel over te dragen opdat de kinderen en later de kleinkinderen op hun beurt de hoedanigheid van getuigen zouden krijgen, zoals Elie Wiesel het ooit op de internationale conferentie The Legacy of Holocaust Survivors in 2002 zei :

” Wie naar getuigen luistert, wordt zelf getuige.”

Wat nu de Joodse gemeenschap betreft, is de overlevering eigenlijk wel een probleem.

Het persoonlijk geval van onze naaste familie kan ik als volgt samenvatten :

In april 1942 vluchten mijn ouders en hun drie dochters (15 tot 6 jaar oud) uit Antwerpen, waar ze sedert het begin van de twintigste eeuw woonden, naar Nice, toen in onbezet Frankrijk. Maar in september ‘42, beginnen ook daar de razzia’s tegen de Joden. Zij ontsnappen er op het nippertje, op enkele uren na, en moeten opnieuw op de vlucht, richting Zwitserland. Daar worden eerst de 3 meisjes gestuurd om te trachten de grens over te steken, hetgeen bij mirakel, na veel moeite, uiteindelijk gelukt is; en enkele dagen later worden de ouders ook in Zwitserland toegelaten. En in juli 1943, word ik er geboren.

Maar ik besef wel dat veel te veel geloofsgenoten van onze contreien dat geluk niet hebben gehad.

Wel behoor ik uiteraard tot de overgrote meerderheid van de Joodse gemeenschap : ik heb namelijk geen enkel van mijn grootouders gekend.

Vanzelfsprekend,  waren mijn ouders, na de oorlog, getraumatiseerd door het verlies van 80 leden van hun naaste familie en waren amper in staat om iets over de oorlogsbelevenissen van de familie te vertellen.

Het weinige dat ik over de Sjoa weet, heb ik dus niet van mijn ouders geleerd.

De wereldberoemde neuropsychiater, Boris Cyrulnik, vertelt in één van zijn werken wat hemzelf overkomen was als zesjarig Joods jongetje, hoe hij aan de deportatie kon ontkomen, hoe hij van schuilplaats naar schuilplaats moest verhuizen.

Cyrulnik is later een specialist geworden van de veerkracht van de mens en heeft… 40 jaar lang over zijn oorlogsjaren gezwegen !

Om het nu even over een andere beroemde - Belgische - geloofsgenoot te hebben, Nobelprijswinnaar 2013 voor fysica, François Englert (samen met Peter Higgs).

Vorig jaar hebben wij het voorrecht gehad om naar de getuigenis van deze 85-jarige geleerde te mogen luisteren, waarin hij zijn parcours van Joods jongetje tijdens W.O. II beschreef.

Zijn familie was erin geslaagd onder te duiken en werd door de familie Jourdan gered. Tot 2013, wilde Englert nooit iets kwijt over deze dramatische periode van zijn kinderjaren. 68 jaar lang! Maar bij de toekenning van de Nobelprijs, werd hij plotseling, op 80-jarige leeftijd, verplicht zijn volledig curriculum vitae te geven. Hij kon dus niet meer aan de bekendmaking van zijn levensverhaal ontsnappen.

In zijn getuigenis, vertelt hij dat hij eigenlijk steeds de nood had om iets nieuw te moeten ondervinden dat hem zou bevrijden en dat de Nobelprijs, heel merkwaardig, deze rol heeft gespeeld.

Zijn conclusie i.v.m. de nazi’s : “ze hebben ons willen begraven, maar ze wisten niet dat wij zaden waren “

Beste vrienden van alle leeftijden, omwille van al deze redenen begrijpt u in welke mate het zelf getuigen worden d.m.v. het luisteren naar de verhalen van getuigen die de gebeurtenissen zelf hebben meegemaakt niet altijd evident is.

En dus gedenken samen met u allen, Beste Vrienden, is voor ons van uiterst belang !

Gelukkig, behalve naar een getuigenis te luisteren, resten ons nog enkele supplementaire en uiterst belangrijke middelen om de realiteit van de feiten waar te nemen : het onderzoek van de historici, dat ons via hun werken of reportages of musea kunnen bereiken en het onderwijs. Het Memoriaal, Museum en Documentatiecentrum Kazerne Dossin in Mechelen speelt dan uiteraard een essentiële rol in.

I.v.m. het onderwijs, leert ons de Talmoed, het tweede belangrijkste referentiewerk van het Jodendom na de Bijbel, het volgende, in Sjabbat 119, bldz 2 :

” De wereld kan slechts blijven bestaan dankzij het rumoer van jonge kinderen die op school aan het leren zijn ” . En de Talmoed gaat verder door te stellen dat “ het verboden is zo’n school te sluiten, zelfs om de Tempel in Jeruzalem weer op te bouwen “

Ja, Dames en Heren, ondanks alle moeilijkheden, hangt onze toekomst grotendeels af van onze jeugd. Van hun welwillendheid om alles in het werk te stellen om het verleden te kennen en deze kennis op een eerlijke wijze aan te wenden.

Ook om deze reden, wensen we hier de overheden van de Gemeente Boortmeerbeek, allen die voor de organisatie van deze jaarlijkse plechtigheid , maar ook de 24 vorige,  hebben gezorgd, heel oprecht te bedanken, in het bijzonder Burgemeester Michel Baert, alsook het volledige Schepencollege en de volledige Gemeenteraad ; en dan last but not least, u allen, Dames en Heren, voor uw aanwezigheid en belangstelling.

Het geheugen en het gedenken voelen we aan als bijzonder belangrijk.

Vooral in de context die we vandaag beleven.

Nog zoveel onverwacht neoantisemitisme, nog zoveel onbezonnen beslissingen die het antisemitisme bewust minimaliseren, en dus aanmoedigen.

Om maar één ongelooflijk, doch actueel voorbeeld te geven : de Franstalige Vrije Universiteit van Brussel heeft de Britse sociaal-gerichte filmmaker Ken Loach het opperste onderscheidingsteken toegekend en gaat hem deze week de eretekens van Doctor Honoris Causa geven ; met totale verwaarlozing van diens hatelijke uitspraken tegen de Joodse gemeenschap en tegen de Staat Israël. Het sionisme bestempelt deze man als een geallieerde beweging van het nazisme : een toppunt !

Daarenboven heeft Loach  in september j.l., tijdens een bespreking binnen de Labour-party i.v.m. het bestaan van antisemitisme binnen deze partij, aan een journaliste, die hem een vraag stelde over het weer ter discussie stellen van de Sjoa, volgend antwoord gegeven : “de geschiedenis is er om door ons allen bediscussieerd te worden”. No comment !

We stellen dus vast dat iemand zoals Loach, die ongetwijfeld enerzijds iemand is met achtenswaardig gevoel voor de misdeelden, anderzijds ook grote sympathie heeft voor het antisemitisme en de ontkenning van de Sjoa. De ULB heeft zich in die pijnlijke aangelegenheid dus schandalig vergaloppeerd !

Om dan nog te zwijgen over het tegenwoordige virulente antisemitisme in Frankrijk. Vandaag, 22 april 2018 dus, kwam een manifest uit, ondertekend door 300 beroemde Franse persoonlijkheden, om te eisen dat men er de ethnische zuivering tegen de Joden in sommige buurten zou stopzetten en dat dit een nationale zaak moet worden !

En zo denken we opnieuw aan de beroemde uitspraak van Dominee Martin Niemöller :

Toen de nazi’s de communisten arresteerden heb ik gezwegen;
ik was immers geen communist.
Toen ze de sociaaldemocraten gevangenzetten heb ik gezwegen;
ik was immers geen sociaaldemocraat.
Toen ze de syndicalisten kwamen halen heb ik gezwegen;
ik was immers geen syndicalist.
Toen ze de Joden opsloten heb ik gezwegen;
ik was immers geen Jood.
Toen ze de katholieken arresteerden heb ik gezwegen;
ik was immers geen katholiek.
Toen ze mij kwamen halen
…was er niemand meer die nog kon protesteren.

Vandaag mogen we zeker evenmin de vervolging verwaarlozen waarvan de christenen in het Nabije- en Midden-Oosten de slachtoffers zijn.

Dames en Heren, Beste Jongens en Meisjes, u ziet hoe de taken voor de toekomst moeilijk kunnen liggen en in welke mate men attent moet blijven om steeds pijn en leed, waar dan ook, te bestrijden.

Ik dank u.