Toespraak van Dhr. Tomas Baum, directeur van Kazerne Dossin

Excellentie, geachte gasten, dames en heren,

Niet minder dan 25.490 Joden en 353 Roma werden tijdens de Tweede Wereldoorlog vanuit de Dossinkazerne in Mechelen gedeporteerd. De meesten keerden nooit terug. Het XXste transport is één van de 28 transporten die uit Mechelen vertrokken, maar het heeft een bijzondere plaats in het verhaal van Kazerne Dossin.

Vandaag herdenken we een bijzondere daad van verzet die deel uitmaakt van de Belgische casus van de Shoah. De actie van Youra Livchitz, Robert Maistriau en Jean Franklemon. Andere sprekers zijn hier al op ingegaan.

Met u wil ik even stilstaan bij het belang van herdenken vandaag, daarbij een breder kader aanzetten en besluiten met de opdracht die we delen.

We delen de geschiedenis van de Shoah. Maar hoe brengen we herdenken, herinnering, geschiedenis en hedendaagse fenomenen samen? Hoe geven we nu betekenis aan wat er in het verleden is gebeurd? En wat doen we ermee? Dit zijn geen triviale vragen. Het zijn geen gemakkelijke vragen. Het is onze missie om bij deze vragen stil te staan, om anderen uit te nodigen dat op hun manier ook te doen en om gesprekken hierover te hebben.

Slachtoffers, daders en omstanders maken allen deel uit van de geschiedenis van de Holocaust in Europa. Vandaag met de herdenking van het twintigste transport richten we onze aandacht op omstaanders die opgestaan zijn, bijzondere mensen die Joden hebben gered van de genocide door de nazi’s tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit geeft deze herdenking een boodschap van hoop. Het kan mensen vandaag inspireren.

Toch moeten we voorzichtig blijven en aandacht hebben voor een inherent dilemma. We doen de geschiedenis geen recht door ze te gebruiken en anderzijds kunnen we niet anders dan geschiedenis te gebruiken. Welk perspectief kunnen we dan aanhouden?

Tijdens een bezoek aan Litouwen had ik het geluk kennis te maken met de nalatenschap van Leonidas Donskis , een Litouws-Joodse filosoof, politiek commentator en lid van het Europees Parlement die een scherp inzicht had in deze taak. Ik citeer:

“In feite onthult de politiek van het herinneren het verleden als een kritisch aspect van onze ervaring, als iets dat we nodig hebben om onze politieke en morele gevoeligheden te kunnen handhaven. Maar wanneer dit de centrale as van het politieke leven wordt, kunnen we afglijden naar de tirannie van een bevroren tijd die de wereld verdeelt in “wij” en “zij”. Als we dat doen, lopen we het risico de binaire morele logica over te nemen die ons niet toestaat de sociale werkelijkheid te vatten als bestaande uit mensen van vlees en bloed die in staat zijn hun opvattingen, overtuigingen en standpunten te wijzigen.”

Aan dat laatste kunnen we samen werken.

Tomas Baum, directeur Kazerne Dossin